ANTIČKI KOPAONIK
Kulturno nasleđe Kopaonika neraskidivo je povezano sa rudnim bogatstvom ove planine. Kako je ruda diktirala političku strategiju Rimskog carstva, Kopaonik (kao značajni dardanski rudni revir) postaje deo metalla dardanica i produkti ovih rudišta se sreću širom Carstva (od Tibra na zapadu do Primorske Cezareje na istoku). Dosadašnja arheološka istraživanja, iako malog obima, dala su značajne podatke o antičkim lokalitetima na Kopaoniku među kojima sa izdvajaju Nebeske stolice, Suvo rudište i Metođe.
Ostaci ranohrišćanske crkve na Nebeskim stolicama predstavljaju najprepoznatljiviji primer kulturnog nasleđa planine. Uprkos tome što su ostaci građevina vekovima unazad bili zatrpani, u kolektivnom pamćenju kopaoničkog stanovništva ostalo je sećanje na Crkvinu sv. Prokopija, ne samo velikog mučenika koji je stradao u vreme cara Dioklecijana, već i zaštitnika rudara. Arheološka istraživanja na Nebeskim stolicama posvedočila su verovanje da Crkvina čuva ostatke sakralne građevine iz 5-6. veka, kao i kasnoantički objekat iz perioda 3-4. veka. O nekadašnjoj reprezentativnosti ranohrišćanske crkve, koja je sačuvana samo u temeljnoj zoni i donjem nivou zidova, svedoče fragmenti fresaka koji su otkriveni u sloju rušenja, na nivou poda, kao i ostaci polihromnog podnog mozaika. Pronađeni mozaik rađen je u tehnici opus tessallatum, sastavljen od polja u kojima su prikazani geometrijski i zoomorfni motivi.
Pored mozaika, na nivou poda crkve, pronađeni su i fragmenti živopisa, prozorskog stakla kroz koje je nekada prodirala svetlost koja je imala značajno mesto u celokupnom doživljaju sakralnog prostora u hrišćanstvu. Da se na Nebeskim stolicama vodilo računa o svim detaljima u liturgijskom smislu, svedoči i perforirani krst koji je nekada pripadao polijeleju (5-6. vek).
Arheološka istraživanja na ovom lokalitetu otkrila su i stariju fazu života koja se očituje u kasnoantičkim građevinama u kojima je pronađen novac rimskih careva, 3. i 4. veka, kao i fragmenti keramičkih i staklenih posuda, nakita, oruđa, zgure i drugih upotrebnih predmeta. Ipak, najzastupljeniji pokretni materijal čine delovi nakita (posebno različiti tipovi fibula) koji se datuju u period od 4. do 6. veka. Na osnovu pronađenog pokretnog arheološkog materijala može se pretpostaviti da je objekat služio kao manja vojna ili administrativna postaja koja je funkcionisala u okviru rudnog revira Suvo rudište koji u administrativnom smislu pripada prostoru antičkog rudarskog domena metalla dardanica. Do ovog lokaliteta se danas lako stiže utabanom planinarskom stazom od centra Kopaonika do Nebeskih stolica odakle se pruža neverovatan pogled do Šar planine.
Šira okolina lokaliteta Nebeske stolice predstavljaju takođe arheološka nalazišta Suvo rudište i Suva ruda. Arheološki ostaci starih rudarskih radova zabeleženi su na čitavom prostoru revira. Istočno i jugoistočno od Suvog rudišta sreće se široki rudonosni reon pokriven mnogobrojnim starim radovima koji se grupišu oko Caričine Strane, Vojetine, Kamenice, Belog Brda, Marušića i Zaplanine; a najveća koncentracija (stotine) pingi zabeležena je jugoistočno od lokaliteta Nebeske stolice i lako se uočava u pejzažu.
Govoreći o geokulturnom nasleđu Kopaonika, mora se izdvojiti i lokalitet Metođe koji se nalazi na istočnim padinama nacionalnog parka i uklopljen je u deo uredjene pešačke staze. Na ovom lokalitetu se nalaze rudna okna, deo starog rudarskog puta i potencijalne pozicije za prečišćavanje i topljenje rude sudeći na osnovu nalaza šljake. U ovom visinskom pojasu Koaonika otkriveno je još nekoliko lokaliteta sa ostacima starih rudarskih i metalurških aktivnosti, tako da arheolozi očekuju i nova otkrića poput naselja antičkih rudara (vicus metallorum) ili villa rustica.
